Ders içeriklerini form halinde görüntülemek için tıklayınız.

BT 22101 Bilim Tarihine Giriş

Bilim Tarihine Giriş dersi ilk olarak bilim, tarih ve bilim tarihi kavramlarının tanımını verir. Siyasi tarih, dinler tarihi ve sanat tarihi gibi diğer alt tarih disiplinleri ile bilim tarihi arasındaki farkı inceler. Bilim tarihi disiplinini genel hatlarıyla tanıttıktan sonra bu alanın vigist, anakronist ve mitsel yazım tarihi olmadığını örneklendirir. Bu alana ait hâkim bir bakış olan pozitivist yaklaşımın olumlu-olumsuz katkılarını işledikten sonra çağdaş bilim tarihi yazımında ağırlık kazanan sosyolojik bilim tarihi yazımını tanıtır ve her ikisini karşılaştırır.

Bilim tarihi hakkında verilen bu kavramsal çerçeveden sonra bilimin ilk kaynakları olarak Antik Mısır ve Mezopotamya medeniyetlerinin katkılarından bahseder. Bu mirası devralan ve özgün katkılar sunan Antik Yunan ikinci bilim durağımızdır. Orta Çağ’da İslam medeniyetindeki bilim çalışmaları ise üçüncü adımı teşkil eder. Son olarak modern dünyanın oluşumu bu üç kürenin de katkılarıyla değerlendirilir. Bilimin ilk ve son hali hakkında tartışma ve değerlendirmelerle son bulur.

BT 22103 Mantık

Müfredatın ilk senesinde sunulan bu derste öncelikli amaç, dil, düşünme ve varlık arasındaki ilgiyi açığa çıkararak akıl yürütmenin ve doğru düşünmenin metodunu ve kurallarını öğretmektir. Bu amaçla dersin içeriğinde klasik mantığın temel konuları olan tanım, kavramlar mantığı, önermeler mantığı, çıkarım mantığı ve temel mantık hataları ile birlikte mantık felsefesi ve klasik mantık-modern mantık arasındaki temel tartışmaları da sunuyoruz. Böylece lisans eğitimlerinin henüz başında olan Bilim Tarihi öğrencilerinin hem argümantatif düşünmelerini hem de bilimsel bilgi değeri taşıyan ile taşımayan içerik ve söylemleri ayırt etmelerini sağlıyoruz.

BT 22105A Arapça I, BT 22106A Arapça II, BT 22203A Arapça III, BT 22204A Arapça IV

Kodlarda gözüken A harfi derslerin dilinin Arapça olduğunu gösterir. İlk dört döneme devam dersleri şeklinde planlanarak yerleştirilmiş bu derslerin amacı, öğrencinin Arapça dil yetilerini geliştirmek, öğrenciye temel dil yapılarını öğretmek, öğrenciyi dil yapıları ile sözcük ilişkileri ve dil yapıları aracılığıyla anlamın yaratılması konusunda bilinçlendirmektir. Orta ve ileri düzeydeki dil yapılarını, sözcükler arasındaki ilişkiyi ve sözcük türetme kurallarını kavrama ve bu dil yapıları aracılığıyla anlamlı cümleler kurma konusunda bilinçlenme; söz konusu dil yapılarını modern standart Arapça ile örneklendirerek ve diğer dil becerileriyle entegre hâle getirerek bağlam içinde verme ve öğrencinin bu bilgiden kaynaklanan orta ve ileri seviyede metin üretmesini sağlamak derslerin içeriğini şekillendirir.

Derslerin çıktıları arasında metin içinde öğrenilen yapıları ve kuralları yine metin içinde analiz etme kabiliyetini bulunur. Arapça’nın yapısal özellikleri, Arapça söz dizimi, kelime ve anlam bilgisi, Arapça okuma stratejileri, metin analizleri öğrenilir. Arapça’nın konuşma ve yazma kurallarına uygun olarak bilinçli, doğru ve özenli kullanılmasına katkı sağlanır ve bu becerileri çeviri edimlerine aktif olarak aktarılır.

BT 22107 Kadim Medeniyetler Tarihi

Bu derste insanlığın ilk çağlarından İslamiyet’in doğuşuna kadarki süreç ana hatlarıyla incelenir. Tarihin kronoloji merkezli işlenmesinin yanı sıra tarih boyunca oluşan medeniyet havzalarının coğrafi konumları, medeniyetler arasındaki ilişkilere de değinilerek öğrencinin bütüncül bir tarih bakışı kazanması hedeflenir. Bu dersle bölüm öğrencileri ilerleyen dönemlerde alacakları bilim tarihi dersleri için gerekli olan tarih bilgisinin alt yapısı kazanır.

BT 22109 Yakın Dönem İslam Bilim Kurumları Tarihi

Bilim, zihni bir düşünme biçimi ve düşüncelerin empirik bir sınaması şeklinde tanımlanır. Düşünme biçimini öğretmek ve ortaya konmuş birikimi aktarabilmek için kurumsallaşma eğitim verme mekanı özelinde başlamıştır. Her medeniyet ve toplum kültürüyle ilişkili bir şekilde kendine has mimarideyapılar, iktisadi destek sistemleri ve idari düzenlemeler ortaya çıkarmıştır. Bilimin teorik çıktıları kadar önem arz eden teoriye ulaşma aşamasında yer alan kurum tarihi günümüz bilim politikalarının ve sistemlerinin inşasında da çözümler sunacak, ilhamlar verecektir.

İslam medeniyeti tarihi süreç içerisinde değişiklikler ile bilim dalları için kurumlar ihdas etmiştir. Eğitim ve araştırma ana başlıklarında toplanabilecek bu kurumların özellikle 18. yüzyıldan günümüze değin serencamı bu hususta dersin ana konusudur. Askeri ve sivil eğitim kurumları, hastaneler ve günümüze yaklaşıldıkça ortaya çıkan gözlemevleri ve labaratuvarlar kurumsal tarih anlatısının temel ögeleri arasındadır.

BT 22111 Osmanlı Türkçesi Bilim Tarihi Metinleri I, BT 22112 Osmanlı Türkçesi Bilim Tarihi Metinleri II

Bölümün ilk iki döneminde zorunlu devam dersleri olarak yer alırlar. Osmanlı Türkçesi’nde kullanılan harfleri, yazı türlerini, Arapça ve Farsça unsurları ve bu unsurların Osmanlı Türkçesi’nde kullanım şekilleri, anlamları ve yapıları anlatılır. Osmanlı Türkçesi ile yazılmış bilimsel metinleri inceleme becerisi kazandırır. Metinleri okumak ve incelemek dersin başlangıcından itibaren uygulamalı gösterilir. Dünya bilim tarihi literatüründe azınlıkta kalan Türkçe yazılmış farklı bilim disiplinlerine ait eserlerin içerik incelemelerine zemin hazırlar.

BT 22102 Genel İslam Bilim Tarihi

Bu ders, medeniyet perpsektifinden bilim tarihi ve tarihçiliğine bir giriş sunar. İslam öncesi medeniyetler tanıtılmakla birlikte İslam medeniyetinin başlangıcından günümüze uzanan bilim faaliyetleri dersin odak noktasını oluşturur. Alana dair daha önceden bilgisi olmayanlar için bir giriş niteliğini taşımanın yanında hali hazırda temel eserleri tanıyanların bilgilerini derinleştirmek için tasarlanmıştır. İslam medeniyetinde bilim insanlarının felsefi, sosyolojik, ekonomik ve antropolojik açılardan farklı medeniyetlerdeki birikimler ile karşılaşmalara nasıl tepki verdiği ele alınır.

Ders boyunca okumalarımız ve tartışmalarımız, öne çıkan çalışmaları neyin etkili kıldığını belirlemeye yönelir. İslam Bilim Tarihi'ne dair başlıca çağdaş eğilimler ve tartışmalar anlaşılır ve daha çeşitli perspektiflerden araştırmalar yapmak için kaynaklar tanınır.

BT 22104 İslam'da Kimya Tarihi 

İslam Medeniyeti'nde Emevi halifeleri döneminde başlayan (Hicri I. yüzyıl, Miladi VII. yüzyıl) kimya çalışmalarından Ebu Yusuf Yakub b. İshak el-Kindî'nin (H. II , M. IX) çalışmalarına değin kimya tarihi açısından önemli isim, eser ve görüşler incelenir. Dersin ana odak noktası belirlenen dönemsel paradigma çerçevesinde kimyagerlerin teorik ve uygulamalı gelişmelere nasıl öncülük ettiğini anlama ve açıklama çabasıdır. Kimyasal proseslerin ve aletlerin replikasyon ve müze etkinlikleri ile öğrenilmesine de dikkat edilir.

Kimyanın gelişim gösterdiği sosyal, ekonomik ve kültürel bağlam ve şartların incelenmesinin yanında biyoloji, tıp ve botanik ilimleriyle ilişkisi çözümlenir. Ders, ilk yüzyıllardaki kimya ilmine ait birincil kaynakları kavramsal zeminde anlaşılır kılmanın yanında akademik ve entelektüel çalışmalarda yakın zamanda üretilmiş ikincil kaynakları eleştirel bir gözle okuma alışkanlığı kazandırır. 

BT 22108 Klasik Dönem İslam Bilim Kurumları Tarihi

Bu derste İslam, bilim ve kurum kelimelerinin terim olarak ayrı ayrı incelendiği bir ön hazırlıktan sonra İslam Kurumları kavramına bir giriş yapılır. Devamında kurum çeşitleri tek tek ele alınıp İslam medeniyetinde bilimin üretilip çoğaltılmasını sağlayan ve buna hamilik yapan kurumlara yoğunlaşılacaktır. Bu derste öğrencinin İslam medeniyetinde bilimsel bilginin üretim ve dolaşımının yapıldığı ortama dair kazandığı bilgiyi Yakın Dönem İslam Bilim Kurumları Tarihi dersinde öğrendikleriyle harmanlayıp anakronizm ve vigizm gibi düşünme hatalarından korunması beklenir.

BT 22110 Temel Felsefe-Bilim Paradigmaları

Bu derste, doğa bilimleri ve insan bilimleri arasındaki kategorik ayrımın aksine felsefe ile bilimin birbirleriyle koşullanmasının bilim tarihindeki belirleyici ve şekillendirici rolü ön plana çıkarılacaktır. Amaçlanan, Bilim Tarihi öğrencilerini evren, doğa ve insan tasavvuru arasındaki ilgi ve etkiden haberdar kılmak ve çağımız bilim ve felsefe kavrayışına eleştirel bakmalarını sağlamaktır. Bu amaçla, felsefenin referans noktası olarak kabul edilen Antik Yunan’dan başlayarak bilim ve felsefe tarihindeki örnek modeller (paradeigma) üzerinden felsefe ile bilimin birbirleri ile birlikte düşünce ve kültür tarihini nasıl etkileyip dönüştürdüğüne işaret edilecektir.

BT 22201 İslam’da Coğrafya ve Kartografya Tarihi I

Coğrafya Eski Yunanca kökenli bir kelime olup biri dünya, yeryüzü anlamı taşıyan diğeri çizmek, tasvir etmek anlamlarına gelen iki kelimenin birleşiminden oluşur. Kartograf ise papirüs tabakası, kağıt parçası anlamına gelen kelimenin coğrafyadaki çizmek manasındaki aynı kelime ile birleşiminden ortaya çıkmıştır. Coğrafya mefhumuna ilk dönem İslam metinlerinde rastlanırken kartografya yirminci yüzyılda Fransızca’dan alınmış ve son halinde haritacılık ve harita bilimi kavramlarını üstünde taşımıştır.

Tarihte harita kabul edilebilecek ilk çizimler yazının bulunmasından öncesine rastlar. Prehistorik haritalar ismini alan bu çizimler ilkel teknikler ile yol, nehir, dağ ve birkaç yeryüzü şeklini gösterir. Dersin ilk adımı dünyanın farklı bölgelerinde arkeolojik çalışmalarda keşfedilmiş bu haritalardır. Derste en erken kozmografik dünya kavrayışları ve dünya kartografyasındaki yansımalarından başlanır coğrafyanın bilimsel disiplin olarak ortaya çıkmasına yol açan gelişmeler üzerinde durulur. Matematiksel coğrafya ve başta Batlamyus gelmek üzere kaynaklara giden yol izlenerek, coğrafya ve kartografyanın İslam Dünyası’nda erken yaratıcı kazanımları ve gelişmeleri incelenir.

BT 22205 İslam’da Fizik Tarihi I

Fizik günümüz ilim camiasının kabul ettiği tanımdan bakıldığında makro ve mikro düzey fark etmeksizin maddenin yapısı ve gözlenebilir evrenin parçalarının birbiriyle etkileşimini inceler. Çalışma alanı yalnızca parçaların etkileşim halindeki davranışı değil aynı zamanda etkileşime sebep olabilecek yerçekimi, elektromanyetik ve nükleer kuvvetin doğası ve kökenidir. Neticede de tüm bu farklı fenomenleri toplayabilen ve açıklayabilen kapsamlı bir formülasyona ulaşmak amacını taşır.

Ancak fizik anlayışı bu tanıma ulaşma sürecinde iki aşamadan geçmiştir: İlki doğa araştırmaları, ikincisi doğa felsefesi. Doğa araştırmaları bitki, hayvan, maden, taş vesair nesnelerin dökümünü ve görülebilir daha genel ifadeyle hissedilebilir özelliklerine göre sınıflama işini yapar. Doğa felsefesi ise bunların düşünülebilir nitelikleri, birleştirici ve ayırıcı ilkeleri, dört sebep teorisine dayalı analizi üzerinde çalışır.

İslam Medeniyeti’nin başlangıcında da modern döneme kadar doğa felsefesiyle eş anlama gelen fizik içerisinde çalışmalar yapılmıştır. Niteliksel fizik ifadesiyle anılan bu anlayış, eleştiriler ve deneysel çalışmalarla bu anlayışa karşı geliştirilen alternatif epistemolojiler bu dersin ana konusudur. İsimler, eserler ve teoriler bu bağlamda ilk kaynaklar üzerinden incelenir.

BT 22207 İslam Tıp Tarihi I

Bilim tarihi bölümü müfredatında ikinci sınıfın her iki döneminde de bulunan tıp tarihi derslerinin ilki olan bu ders yaşam bilimlerinin tarihine bir giriş niteliğindedir. Tarih öncesinden başlayarak İslam dönemine kadar sırasıyla ilk medeniyetlerde ve Greko-Romen dönemdeki teorik ve pratik tıbbi yaklaşımlar incelenir. Tıbbi yaklaşımların hem bulundukları medeniyetteki kültür, inanç gibi unsurlarla nasıl şekillendiği hem de farklı medeniyetlerin arasında mevcut ve muhtemel etkileşimler anlaşılmaya çalışılır. 

Bu sayede İslam tıbbını mümkün kılan tarihi ve bilimsel miras kavranarak gelecek dönemki devam dersi için bir arkaplan ve temel meydana gelir. Eczacılık, zooloji, botanik ve ziraat tarihi derslerine de dolaylı bir giriş yapılır.

BT 22208 İslam Tıp Tarihi II

Bilim tarihi bölümü müfredatında ikinci sınıfın her iki döneminde de bulunan tıp tarihi derslerinin ikincisi olan bu ders yaşam bilimlerinin tarihine bir giriş niteliğindedir. Bilim tarihinin en önemli parçalarından birisi olan tıp tarihi İslam’ın döneminin merkeze alındığı temel olarak üç bölümde işlenmektedir. İlk olarak Galen’den başlayarak Roma dönemi ve çeviri hareketleri, ikinci olarak başlangıç, gelişimi ile İslam’ın klasik dönemi ve sonra olarak Avrupa’da ortaya çıkarak zamanla tüm dünyaya yayılan bilimsel gelişmelerin kendi içerisindeki gelişimiyle İslam dünyası ile olan ilişkisi ele alınacaktır.

Tıbbi teoriler ve pratikler hem bulundukları medeniyetteki kültür inanç gibi unsurlarla nasıl şekillendiği hem de farklı medeniyetlerin arasında mevcut ve muhtemel etkileşimler anlaşılmaya çalışılacaktır. Bu sayede İslam tıbbı öncesi ve sonrası ile belli bir çerçeveye oturtularak tarihsel olarak ne olduğu ve üzerine inşa olduğu Greko-Romen tıp geleneği ile benzer-farklı yanları anlaşılmaya çalışılacaktır. Bunun haricinde modern tıbbın tarihsel gelişimi ve değişimi varlığını devam ettiren veya tarihsel olarak ortadan kalkan kavram ve yöntemler incelenecektir. Eczacılık, zooloji, botanik ve ziraat tarihi dersleri için de dolaylı bir giriş yapılmış olacaktır.

BT 22301 İslam'da Tarih Çalışmaları

Bu derste inanç olarak benimsedikleri İslamiyet etrafında ürettikleri ortak kültürü paylaşıp geliştiren Müslüman tarihçilerin tarih kavramına yönelik bakışları, kaynak kullanımları ve tarih algıları incelenecektir. İslamiyet öncesi Arap toplumunun tarih algısıyla başlayan sürecin İslamiyet’in doğuşuyla gelişimi ve yeni tarih algısının diğer İslami ilimlerle ilişkisine değinilir. İlk ve önemli tarihçiler, tarih ilminin geçirdiği süreç, çeşitli tarih yazımları modern tarih çalışmalarına değin ana durak noktalarıyla ele alınarak öğrencinin tarihin bir bilim olarak geçirdiği sürece dair bilgi edinilmesi sağlanır.

BT 22303 İslam Astronomi Tarihi I

İslam Medeniyeti’nde dini ritüeller gök cisimlerinin hareketiyle bağlantılıdır. Günlük namazlar, güneşin gökyüzündeki konumuna göre hizalanmıştır. Kabe’nin yönünü bulmak yıldızların gözlenmesini gerektirir. Ramazan dahil hicri ayların başlangıcını hesaplamak ay hakkındaki detaylı kayıtlarla mümkündür. Astronomi bu sebeple dini yaşamın merkezine oturur. Toplumsal yaşamdaki bu etkisi sebebiyle hami hükümdarların destekleriyle genel eğitim kurumları kabul edilebilecek medreselerde astronomi okutulduğu gibi bu ilim dalı için özelleşmiş hem teorik hem uygulamalı çalışmaların yürütüldüğü muvakkithaneler ve rasathaneler inşa edilmiştir.

Öz kültürün getirdiği teşvik diğer medeniyetlerdeki astronomi çalışmalarının İslam’ın hemen ilk yüzyıllarında özümsenmesini sağlamıştır. Hint, Pers ve Greklerin ana metinleri tercüme faaliyetleri ile Arapça’ya kazandırılmıştır. Astronomların İslam coğrafyasında ve kültüründe dolaşıma giren bu metinleri hem tashih etmesi hem de yeni buluşlar ile ileri taşıması dünya bilim mirası içerisinde etkisini halen sürdüren mühim katkılar arasındadır.

Bu ders belirli tarihi kronolojide bu katkıları matematik yapısıyla öğretmeyi amaçlamaktadır. Günlük ve yıllık süreçte gök cisimlerinin belirlenimlerini sunmanın yanında dönemin temel kozmolojik argümanlarını anlatarak astronomi bakışını da yerleştirir.

BT 22308 Bibliyoloji ve Kodikoloji

Bu derste bilim tarihi çalışmalarının ana malzemelerinden biri olan yazma eserler ve kütüphane kataloglarına dair temel bilgiler verilir. Yazma eserlerin hangi kataloglardan nasıl aranacağı, bulunan eserin temini için ne tür bir mevzuatın izlenmesi gerektiğine dair bilgiler öğrencilerle paylaşılır. Temin edilen bir yazma eserdeki metnin yanı sıra eser üzerindeki metin dışı kayıtlar da bilimsel araştırmalar için son derece önemlidir. Öğrencilerin yazma eserlerdeki temel unsurları ve metin dışı kayıtları tanımaları hem akademik hayata hazırlanmaları hem de bilginin dolaşımının canlı bir tanığı olan yazma eserleri diğer derslerde edindikleri bilgilerle bütüncül bir bakışla yorumlamaları sağlanır.

BT 22307 İslam’da Matematik I

Bu derste matematik tarihinin önemli ve ilginç bölümü daha genel ifadeyle insanlığın entelektüel tarihinin mühim parçası İslam Medeniyeti’nde matematiğin serüveni öğrenilir. Aktif icra edilen matematiğin sayı sistemi, cebir, algoritma ve trigonometri sahalarında en temel kavramların kökleri tarihin bu döneminde yer alır. Dolayısıyla Müslüman matematikçilerin bu sahalardaki katkıları ders içerisinde ayrıntılı bir biçimde gösterilir.

Ayrıca dönemin ilimler tasnifinde matematiğin bir üst başlık olarak yerinin anlaşılması sağlanır. Tasnif içerisindeki diğer ilimlerle ilişkisine de bu minvalde bakılır. Ders temel geometri, aritmetik ve cebir bilgisinin edinilmesine katkı sağlayacağı gibi sosyal bilimlerin yöntemlerine matematik konuları üzerinden farklı bir pencerede bakılmasına yardım eder.

BT 22408 Batı Medeniyeti'nde Bilim ve Teknoloji

Çizgisel tarih anlayışı teori ve tekniğin birliktelik içerisinde farklı medeniyetlerde öncülük ettiğini söyler. Mezopotamya ile başlayan hikaye Mısır, Pers, Helen, İslam ve Modern Batı Medeniyetleri’nde ilerleyerek günümüze değin gelir. Ama her dönemde bütün medeniyetler hayattadır. Herhangi bir medeniyetin bayrağı devraldığı dönemde diğerlerinde de faaliyet devam eder. Bu derste tüm tarih anlatısı en başından itibaren Batı Medeniyeti orijininde incelenir. Sanayi devrimi sonrasında teorik ve teknik bilginin arasındaki değişen ilişkiler üzerine düşünmek dersin temel amaçlarındandır. 

BT 22408 İslam Medeniyeti'nde Teknoloji 

İslam Medeniyeti’nde teorik bilimsel faaliyetlerin varlığı ilk yüzyıldan beri bilinir. Ancak modern bilim ve günümüz hayat standartlarındaki ülkeler arasındaki farkların da temelinde yer aldığı düşünülen teorik bilginin teknolojiye dönüştürülme süreci hakkında tarihi bilgilerimiz eksiktir. Halbuki bu sahada üretilmiş günümüze ulaşan metinler ve arkeolojik kalıntılar İslam hakimiyetinde teknolojinin de zengin ve yaratıcı sıfatını hak edecek bir manzara teşkil ettiğini gösterir. Bu derste inşaat mühendisliğinde geliştirilmiş yöntemler, suyu kontrol etmeye yarayan güç ve düzenekler, saatler, yalnızca eğlence amaçlı üretilmiş makineler tarihi bağlamı içerisinde incelenerek İslam Medeniyeti’nin başlıca teknolojik başarıları öğrenilecektir. 

BT 22414 İslam Eczacılık Tarihi

Lisans eğitiminin son sınıfında bulunan bu zorunlu ders özellikle tıp tarihinin ayrılması zor bir parçası ve devamı niteliğindedir. Tek dönemlik bu derste ilk olarak tarih öncesinden başlayarak, antik dönemlerdeki eczai uygulamalar İslam öncesinde mevcut bulunan arka planı anlamak açısından öğrenilir. Dersin adını da oluşturan İslam eczacılık tarihi dört-beş hafta ile ders içeriğin en büyük kısmını oluşturmakta ve antik ile modern arasında bir köprü vazifesi görmektedir. Dolayısıyla İslam eczacılık tarihi hem kendi teorik ve pratik uygulamaları hem de öncesi ve sonrası ile etkileşimi özelinde ele alınacaktır. Kalan haftalar modern eczacılığı meydana getiren bilimsel gelişmelerin anlaşılmasına ayrılmıştır. Dönem sonunda dersi alanların zihninde eczacılık tarihine dair kronolojik, kavramsal ve yöntemsel bir panorama oluşturmak amaçlanmaktadır.

BT 22312 Bilim Sosyolojisi

Bilimin nesnellik ve evrensellik iddiası ile gerilim yaratan maddi koşulları bu dersin araştırma alanıdır. Söz konusu maddi koşullar; bilimin kaçınılmaz olarak tarihsel bir momentte, tarihsel varlıklar olan insanlar tarafından belirli koşullarda icra edilmesi ve etkilerinin de toplumsal olmasıdır. Bu realite bilimin bilimselliğine eşlik eden bir tarihsellik ve toplumsallık modaliteleri de getirmektedir. Derste bilimin tarihselliği ve toplumsallığını açığa çıkaran kuram ve literatür değerlendirilecek akabinde bilimin dili, metodu, ilkeleri ve amaçları göz önünde bulundurulduğunda onun da “toplumsal bir olay” olarak ele alınıp alınamayacağı, bir bilim cemaatinden söz edip edilmeyeceği soruşturulacak.

BT 22211 Bilim Felsefesi ve Etiği

Bilimsel bilginin içeriğinden ziyade metoduna ve etkisine yoğunlaşacak bu derste öncelikli amaç bilimsel yöntemlerin analizini yapmaktır. Bu amaçla öncelikle bilgi ile bilimsel bilgi arasındaki ayrımdan başlayarak, bilimin metodu, ilkeleri ve çalışma tarzı ile ilgili temel bilgiler sunulacak, sonrasında ise Popper, Kuhn, Feyerabend gibi metod kuramcılarının birincil metinleri üzerinden bilimin söz konusu referans noktalarına dair eleştiri ve öneriler değerlendirilecektir. Bilimin felsefesi şeklinde adlandırılacak bu metot araştırmasının bagajı ile modern bilim anlayışının etkileri ve sonuçları üzerine etik bir soruşturma yürütülecektir.

BT 22313 İslam’da Zooloji Tarihi

Bölümümüz seçmeli dersleri arasında yer alan zooloji tarihi, botonik tarihi ile beraber biyoloji tarihinin iki farklı boyutunu teşkil eder. İnsanlığın yazılı birikiminin ilk örneklerinden başlayarak İslam dönemine kadar zoolojik yaklaşımlar incelenir. Özellikle Aristoteles’e kadar insan-hayvan etkileşiminin inanç, edebiyat, sanat ve pratik hayattaki örnekleri üzerinden anlaşılmaya çalışılan zooloji tarihi, Aristoteles sonrasında daha çok onun yazdığı eserlerle ilişkili olarak değerlendirilir.

Aristoteles’in temel biyoloji eserleri Arapça’ya Kitâbü’l-Ḥayevân adı altında bütünleşik bir eser olarak çevrilmiş ve bu isimle anılan bir literatür oluşmuştur. Daha çok Câhız ile bilinen bu literatür İbn Sînâ ile en olgun seviyeye ulaşır. Modern dönemde zooloji bağımsız bir disipline haline gelene kadar bazı köklü değişiklikler geçirir. Bu ders bağlamında bu tarihsel, kavramsal ve yöntemsel değişimin izleri sürülecektir.

BT 22318 İslam'da Botanik Tarihi

Bilim tarihi bölümü müfredatında üçüncü sınıfın seçmeli derslerinden olan bu ders zooloji tarihi ile beraber biyoloji tarihinin iki farklı boyutunu oluşturmaktadır. Tarih öncesinden başlayarak İslam dönemine kadar sırasıyla ilk medeniyetlerde ve Greko-Romen dönemdeki botanik yaklaşımlar incelenecektir. Özellikle Teofrastus’a ecza ve tarımdaki pratik örnekleri üzerinden anlaşılmaya çalışılan botanik tarihi, Teofrastus sonrasında daha çok onun yazdığı eserlerle ilişkili olarak değerlendirilecektir. Arapça gelenekte Aristoteles’in yazdığı iddia edilen Şamlı Nikola’nın şerhi ile yaygın olarak tanınan De Plantis, Teofrastus’a ait olan De historia plantorum teorik botaniğin temellerini oluşturur. Dioskorides’in De materia medica’sı ise farmakobotanik geleneğin en yaygın ve bilienen eseridir. Bunlara ilaveten tarım ve bahçecilik gibi pratik birçok yan alanda da botaniğin izleri sürülebilir. Modern dönemde botanik bağımsız bir disiplin olarak oluşana kadar bazı köklü değişiklikler geçirmiştir. Bu ders bağlamında bu tarihsel, kavramsal ve yöntemsel değişimin izleri sürülecektir.

BT 22412 İslam'da Askerî Teknolojiler

Bu derste İslam’da askeri sanatlar, fizik, kimya ve mühendislikteki gelişmelerin İslam ordularına sağladığı avantajlar, İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi’ndeki objeler ışığında incelenir. Fenn-i Harb kavramıyla meydana gelmiş literatür tanınır. Mimariden, mekanik ve ateşli silahlara gelişmeler anlatılır. Abbasi, Memluk ve Osmanlı Dönemi’nde icat edilen silahlar ve savaşa teknikleri eserler üzerinden bilinir.

BT 22413 İslam'da Astroloji Tarihi

İlm-i ahkâm-ı nücûm külliyatı tanınacaktır. Tetrabiblos etkisi yanında Pehlevice’den Arapça’ya tercüme edilerek yaygınlık kazandırılan Kitâb el-Mevâlid eserleri bu bakımdan dersin ana akışını teşkil eder. Astronomi ilmiyle temel kavram ve teknik bilgi düzeyinde fark görülmez. Ancak bu ilimde yıldızların konum ve hareketlerinin bir işaret taşıdığı ve bu işaretle geçmiş, şimdi ve gelecek hakkında bilgi edinebileceği inancı astronomi ile bir ilke ayrımı anlamına gelir.